Jak powstaje miód?

Proces powstawania miodu jest magiczny i nie do końca poznany przez naukę. Dowiedz się od pszczelarza jak powstaje miód! Każdy z nas wie, że miód wytwarzany jest przez pszczoły. Bez ich tytanicznej pracy nie byłoby cudownego, słodkiego i co najważniejsze leczniczego produktu jakim jest miód. Poznaj szczegóły skomplikowanego powstawania miodu nektarowego oraz spadziowego.

Jak powstaje miód?

Wytwarzanie miodu przez pszczoły jest żmudnym, czasochłonnym i przede wszystkim magicznym procesem. Zanim odpowiemy na pytanie jak powstaje miód, poznasz 2 podstawowe rodzaje miodu. Są nimi popularny miód nektarowy oraz mniej popularny miód spadziowy.

Jak powstaje miód nektarowy?

Rośliny dążąc do zachowania gatunku zwabiają owady zapylające swoim pyłkiem oraz nektarem. Zapylanie roślin jest ważną rolą pszczół w naszym ekosystemie, a miód jest nagrodą za ciężką pracę. Piękne kolory, oszałamiający zapach i słodki nektar przyciągają owady, które je zapylają.

To właśnie nektar roślin miododajnych jest głównym składnikiem miodu nektarowego. Większość dostępnych na rynku produktów takich jak miód lipowy, rzepakowy, gryczany, wielokwiatowy to miody nektarowe. Składają się z cukrów prostych: glukozy i fruktozy oraz enzymów, witamin, białka, kwasów organicznych, olejków eterycznych. Miody nektarowe mają wyraźny aromat i kolor od jasnożółtego do brązowego.

Miód faceliowy
Ule na polu z facelią

Pszczoły są wierne jednemu gatunkowi roślin, dlatego są tak ważne w zapylaniu pól uprawnych, szczególnie rzepaku.

Pszczoły zbierające nektar na polu z rzepakiem.
Pszczoły zbierające nektar na rzepaku. Poprzez zapylanie zwiększają plony rolnika.

Każdego dnia pszczoły oblatują teren w poszukiwaniu pożywienia. Po natrafieniu na obfity pożytek, wracają do ule z wziątkiem i za pomocą specyficznego tańca na plastrze, informują pozostałe zbieraczki o miejscu i jakości odkrytego pożytku.

Jak powstaje miód spadziowy?

Część roślin oraz drzew jest atrakcyjna dla mszyc, które wysysając soki z roślin tworzą słodką wydzielinę. Pszczoły zwabione słodką wonią oblatuję rośliny zaatakowane mszycami. Zbierają ich wydzieliny i przenoszą do komórek plastrów ula. Z wydzielin mszyc powstaje miód spadziowy.

Miód spadziowy z 2018 roku.
Miód spadziowy pozyskany a pasiece Miodowe Wzgórze w 2018r.

Zobacz ile jeść miodu dziennie oraz jak go spożywać.

Bardzo często zdarza się, że pożytki nektarowe i spadziowe nakładają się na siebie. Przykładowo kwitnąca lipa zwabia pszczoły swoim nektarem oraz wydzieliną mszyc, które lubią ją atakować w okresie kwitnienia. Powstaje wówczas miód lipowy z domieszką spadzi. Czysto spadziowy miód powstaje w specyficznych warunkach klimatycznych i miejscach obfitujących w drzewa spadziowe.

Ze względu na rodzaj drzew wyróżniamy :

  • Miód ze spadzi liściastej /dąb, osika, topola, drzewa owocowe/. Czysty miód ze spadzi liściastej Pasieka Miodowe Wzgórze zlokalizowana na Warmii pozyskała w 2017 roku. Tego typu miód w terenach niespadziowych pojawia się średnio raz na 7 lat i często jest przez pszczelarzy przegapiany i wybierany jako spadziowo-nektarowy.
  • Miód ze spadzi iglastej /jodła, świerk/ jest najbardziej poszukiwanym rodzajem miodu. Występuje wyłącznie w górach. Jeśli pszczelarz, który nie posiada pasieki w górach, oferuje Państwu tego typu miód jako własny, to jest oszustem.

Każdego roku w cały regionie Polski spadź występuje w mniejszej lub większej ilości. W przypadku znacznej zawartości spadzi w miodzie z roślin nektarowych mamy do czynienia z miodem mieszanym nektarowo – spadziowym.

Jak z nektaru lub spadzi powstaje dojrzały miód?

Pszczoły za pomocą języczka wysysają nektar z kwiatów lub wydzielin mszyc. Świeży nektar zawiera od 25 do 97 % wody. Podczas zbierania przechowują go w wolu miodowym. Wol jest bardzo pojemny. Ważąca około 110 mg pszczoła może w nim pomieścić aż 40 – 50 mg nektaru. Nektar w wolu wzbogacany jest o enzymy i kwasy organiczne wytwarzane przez ich ślinę. Po wstępnej transformacji zebrany nektar po powrocie do ula ma już od 60 do 80% wody.

Zanim nektar trafi do sześciokątnej komórki plastra ula przechodzi kilkadziesiąt razy z ust do ust pszczół. Podczas tego procesu pszczoły wzbogacają nektar w specyficzne, lecznicze substancje zawarte w ich ślinie zwane enzymami. To właśnie one są najcenniejsze i za nie płacimy kupując miód prosto od pszczelarza. 1 pszczoła podczas swojego życia produkuje około 1 płaskiej łyżeczki miodu. Aby powstał 1 kg miodu, pszczoły muszą odwiedzić dla nas kilka milionów kwiatów.

Jak powstaje miód
Pracowite pszczoły wytwarzające miód – Miodowe Wzgórze

Specyficzne środowisko ula

Pszczoły utrzymują w ulu temperaturę około 34,5 – 36 stopni C. Za pomocą skrzydełek odparowują wodę z nektaru. Złożony w plastrze pszczelim nektar jest wielokrotnie przetransportowywany z komórki do komórki. Podczas tego procesu jest wentylowany i pozbawiany wody. W całej pasiece czuć specyficzny zapach odparowywanego miodu.

Każde przekładanie nektaru wzbogacane jest enzymami z pszczelej śliny. Po upływie minimum 4 dni, z odparowanego nektaru, wzbogaconego o pszczele enzymy, powstaje miód o zawartości wody około 18%. Dojrzały miód zawiera inhibine – substancję bakteriostatyczną.

Miód gotowy do wirowania.

Gotowy do wirowania miód zasklepiony jest cieką warstwą wosku na ramkach w 2/3 wysokości. Tyle w teorii książkowej, bo w życiu codziennym przy słabym pożytku pszczoły nie zapełniają do pełna komórek z miodem. Nie pełne komórki nie są zasklepywane. Tu potrzebne jest przede wszystkim wieloletnie doświadczenie pszczelarza i obserwacja aury, aby stwierdzić czy mamy do czynienia z dojrzałym miodem.

Magiczny proces dojrzewania miodu to nie tylko odparowanie wody, ale także przemiany biochemiczne, które nie są do końca jeszcze poznane. Nauka wyjaśniła jak za pomocą enzymów i kwasu mrówkowego dwucukier sacharozy zamienia się w glukozę i fruktozę, czyli łatwo przyswajalny przez człowieka cukier inwertowy. Niepoznany jest natomiast proces powstawania w dojrzałym miodzie dekstryn.

Jak podaje Wikipedia, przy powstawaniu miodu zachodzi reakcja: C12H22O11 + H2O → C6H12O6 + C6H12O6

Miód jest produktem higroskopijnym, czyli pochłaniającym wilgoć z otoczenia. Aby zabezpieczyć miód zgromadzony w plastrach przed wpływem środowiska zewnętrznego, dojrzały miód pszczoły zasklepują cienką warstwą wosku w celu jego ochrony.

Miód pochłania nie tylko wodę ale i zapachy ze specyficznego środowiska ulowego. Dlatego tak ważne jest, aby pszczelarz pracował na ekologicznych, drewnianych ulach. Coraz częściej z powodu własnej wygody bez troski o zdrowie klienta, pszczelarze przechodzą na lekkie ule styropianowe / styrodurowe! Pasieka Miodowe Wzgórze oferuje miód tylko z ekologicznych, drewnianych uli.

Odwirowywanie miodu w pracowni pszczelarskiej.

Po skończeniu głównego pożytku, pszczoły potrzebują jeszcze kilku dni, aby przy braku dopływu świeżego nektaru wytworzyć i zasklepić dojrzały miód. Po okresie kilku dni nie sprzyjającym lotom pszczół lub dziury pożytkowej, pszczelarz przystępuje do miodobrania. Nie wszystkie ramki z miodem są odbierane z ula. Ramki na których jest czerw z miodem pozostaje w ulu. Dodatkowo zostawia się tzw. żelazny zapas od 4 do 6 kg miodu na każdy pień.

Ramki pełne miodu transportujemy do pracowni pszczelarskiej.

Ramki z miodem na stole tuż przed odsklepywaniem.
Ramki 1/2 Dadant na stole tuż przed odsklepywaniem.

Na specjalnym stanowisku do odsklepywania, ramki z plastrami miodu za pomocą pszczelarskiego widelca pozbawiamy są odsklepin. Odsklepiny odkładamy do okapnika i powstaje z nich >> miód odsklepinowy <<.

Odsklepione ramki trafiają do miodarki.

Odsklepione ramki z miodem w miodarce.
Odsklepione ramki z miodem w miodarce. Tak wygląda pozyskiwanie miodu.

W miodarce najpierw jedną stronę ramki wykręca się na małych obrotach około 40-50% mocy. Następnie drugą stronę ramki wykręca się zaczynając od małych obrotów i stopniowo zwiększając do maksymalnych obrotów. Miód wylatując z ramek szumi i dudni na ściankach miodarki niczym deszcz. Piękny zapach, dźwięk i widok zarezerwowany dla pszczelarza i jego pomocnika 🙂

Jak powstaje miód - kolejny etap
Jak powstaje miód? Kolejny etap wykręcania miodu w miodarce.

Gdy miód przestaje wylatywać, wraca się do pierwszej strony ramki i wykręca miód zaczynając od 40-50% mocy, zwiększając stopniowo do 100% obrotów miodarki. Gdybyśmy nie zachowali opisanej procedury i od razu chcieli wykręcić miód, siła odśrodkowa wyłamałaby delikatne woskowe plastry wypełnione ciężkim i gęstym miodem.

Nowoczesne miodarki ułatwiają pozyskiwanie miodu.

Nowoczesne miodarki robią to automatycznie. W Pasiece Miodowe Wzgórze korzystamy ze zwykłej miodarki z napędem elektrycznym i za każdym razem, aby wydobyć miód z ramek pszczelich musimy 3-krotnie przekładać ramki. Jest to i tak udogodnienie, gdyż kiedyś przy miodarkach z napędem ręcznym, pszczelarz potrzebował dodatkowej osoby do pomocy. Obecnie przy miodarkach z napędem elektrycznym podczas wirowania miodu, można przygotowywać kolejne ramki do odwirowywania na stole do odsklepiania.

Gęsty miód spływa z miodarki do sit zamocowanych na wiadrze pszczelarskim. Na sitach pozostają grubsze frakcje oraz drobne frakcje zanieczyszczeń np wosku pszczelego. Po napełnieniu wiadra oczyszczony miód przelewa się do odstojników.

Jak powstaje miód? Musi trafić do odstojnika na 2 – 3 dni.

Miód pozostaje w odstojniku około 2 – 3 dni. Po tym czasie z jego wierzchu zbiera się około 3% najrzadszej części z drobnymi zanieczyszczeniami i pianą, która grawitacyjnie oddziela się od dojrzałego miodu. Zbieramy rzadszy miód do własnej konsumpcji i obdarowania najbliższej rodziny. Nie nadaje się do przechowywania z racji większej zawartości wody.

Efekt końcowy powstawania miodu. Rozlewanie do słoików.

Miód z odstojnika rozlewamy do słoików. Trafia bezpośrednio do klienta w ulubionej, płynnej formie (patoka) lub trafia w chłodne i ciemne miejsce takie jak piwnice. W zależności od odmiany oraz temperatury przechowywania miód ulega krystalizacji (krupiec) po upływie 1 – 4 tygodni.

Miód lipowy
Tak powstał nasz miód. Na zdjęciu miód lipowy rozlany do słoików.

Miody przechowujemy w chłodnej piwnicy, dzięki czemu długo zachowują swoje właściwości lecznicze. Miód starzeje się wprost proporcjonalnie do temperatury w jakiej jest przechowywany. Optymalna temperatura przechowania miodu to 10 14 st. C.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej jak wygląda praca w pasiece, jak wyglądają tysiące pszczół z bliska i jak pozyskuje się miód, czytaj naszego bloga. Tworzą go pszczelarze z pasją, miłośnicy pszczół i obcowania z naturą. O ulach, pszczołach, ich królowej i miodzie możemy rozmawiać godzinami.

Podzielcie się w komentarzach jaki miód lubicie najbardziej.









2 thoughts on “Jak powstaje miód?

  1. Aśka

    Nie miałam pojęcia, że to taki długi i skomplikowany proces. Pracowite te pszczółki.

  2. MW

    Bardzo pracowite. Teraz w okresie jesienno zimowym odpoczywają i zbierają siły na wiosnę 2021 🙂

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *