Rodzaje mateczników. Mateczniki rojowe, ratunkowe i cichej wymiany.

Przyszłe królowe – matki pszczele rozwijają się w matecznikach, które swoim kształtem przypominają wiszące nosy na plastrze. Maj i czerwiec to czas napotykania mateczników podczas przeglądów. Nie zawsze są to mateczniki rojowe. Możemy spotkać się także z ratunkowymi oraz cichej wymiany. Rozróżnianie mateczników to podstawowa wiedza pszczelarza. Poznaj przyczyny budowania mateczników, na podstawie czasu ich powstania oraz rozmieszczenia w gnieździe.

Jak wygląda matecznik?

Jak rozpoznać matecznik na ramce pszczelej? Matecznik powstaje na bazie powiększonej komórki pszczelej w tzw. miseczce matecznikowej, która wyraźnie wystaje na plastrze. Królowa składa w niej jajko, lub jest ono tam transportowane przez pszczoły. Następnie karmicielki zalewają miseczkę mleczkiem i wraz z upływem dni rozbudowują matecznik, który ostatecznie zwisając na plastrze, do złudzenia przypomina nos. W zależności od wielkości i rozmieszczenia na ramce oraz stanu rodziny możemy z łatwością rozróżnić mateczniki na rojowe, ratunkowe lub cichej wymiany.

matecznik

Najlepsze matki dojrzewają w matecznikach o długości 22mm – 26mm. Krótsze i dłuższe mateczniki należy usuwać.
Po 16 dniach od złożenia jaja, z matecznika wygryza się nieunasienniona matka pszczela. Za pomocą żuwaczek wygryza zasklep. Powstaje otwór niczym wieczko w konserwie. Dorodna matka pszczela powinna mieć długość około 20mm-25mm, szerokość 4,6mm – 5,2mm oraz wagę około 0,17g – 0,2g.

Mateczniki rojowe.

Mateczniki rojowe występują najczęściej od końca kwietnia do początku lipca z naciskiem intensywności występowania na maj i czerwiec. Jest to charakterystyczny okres nastroju rojowego, który stanowi naturalny proces rozmnażania rodzin pszczelich poprzez wychów młodych matek. Przyczyny powstawania stanu rojowego i w konsekwencji mateczników rojowych:

  • ciasnota w ulu
  • słaba wentylacja ula
  • stara matką, którą pszczoły chcą wymienić
  • załamanie pogody
    Najczęstszą przyczyną stanu rojowego, na który pszczelarz nie ma wpływu, jest właśnie załamanie pogody. Z braku zajęcia i lotów po pożytki, pszczoły budują mateczniki rojowe i szykują się do podziału. Część pszczół wylatuje z ula wraz ze starą matką.

Lokalizacja mateczników rojowych

Mateczniki rojowe znajdziesz na:

  • bokach ramek,
  • rogach ramek,
  • tuż nad dolną lub pod górną listewką ramki.
    Wyglądają podobnie do mateczników cichej wymiany, ale jest ich dużo więcej. Od kilku do kilkunastu na 1 ramce. Są dorodne i dobrze wykształcone i bardzo często schowane na plastrze.

Z punktu widzenia pszczelarza jest to niekorzystny stan, spowodowany podziałem rodzin i mniejszym zbiorem miodu. Z tego powodu współcześni bartnicy nie dopuszczają do stanu rojowego. Mateczniki rojowe zrywam lub tworzę jest z nich odkład. Matki wygryzione z mateczników rojowych, to dorodne pełnowartościowe królowe. Część pszczelarzy ceni je za miodność i siłę rozwoju, pozostali dyskwalifikuję je z hodowli z powodu genetycznych tendencji do rojliwości.

Mateczniki cichej wymiany.

Najczęściej mamy do czynienia z 1 – 4 matecznikami cichej wymiany. Jest dorodny z dużą wolną przestrzenią pod sobą i dobrze widoczny na ramce. Zlokalizowany jest on na środku ramki z czerwiem, rzadziej ukryty przed matką w rogu ramki. Matka pszczela z matecznika cichej wymiany, jest najdorodniejsza i zadbana przez robotnice. Jeśli mamy do czynienia z wartościową rodziną, to taki matecznik i wykluta z niego królowa będzie bardzo dobra. W ostatnim sezonie tą metodą wyhodowałem kilkanaście dobrych matek, w rekordowej rodzinie, która zechciała wymienić 4 letnią królową. Przez cały sezon ramki z matecznikiem cichej wymiany poddawałem do nowych odkładów. Dopiero na początku lipca pozostawiłem rodzinie matecznik cichej wymiany, do wygryzienia się nowej królowej. Bardzo często podczas cichej wymiany do późnej jesieni w ulu pozostają 2 matki (matka i jej córka). Przed zimą rodzina pszczela przestaje doglądać starą matkę i pozostawia tylko młodą.

Kiedy warto pozostawić mateczniki cichej wymiany?

Istnieje rujkowe ryzyko pozwolenia rodzinie w maju na cichą wymianę. Dlatego z dobrej rodziny robię w takim wypadku odkład z ramką matecznikową. Natomiast w średniej rodzinie oczywiście kasuję matecznik i poddaję nową matkę w zależności od terminu głównych pożytków.

Poza opisanym przypadkiem wymiany starej matki, pszczoły budują matecznik cichej wymiany, chcąc ze znanych tylko sobie powodów, wymienić dotychczasową matkę. Jest to znak dla pszczelarza, że obecna matka nie jest pełnowartościowa. Należy pozwolić pszczołom wymienić matkę lub usunąć stare i po zerwaniu ostatniego matecznika poddać matkę hodowlaną.
Nie należy pozwalać na wymianę matki z cichej wymiany pod koniec lata, wczesną jesienią i zrywać takie mateczniki. O tej porze roku może brakować trutni do zapłodnienia. a rodziny pszczele muszą iść do zimy z czerwiącą matką.

Mateczniki ratunkowe.

Zlokalizowane są w większych ilościach od kilku do kilkunastu sztuk na plastrze w górnej części czerwiu. Mateczniki ratunkowe zakładane są na larwach różnego wieku, dlatego są niewartościowe. Są krótsze od pozostałych mateczników, ponieważ ich spora część wrasta w plaster. Pszczoły budują je w komórkach plastra na najmłodszych larwach, zamiast w miseczkach matecznikowych. Pszczoły budują te mateczniki, ponieważ straciły swoją matkę i za wszelką cenę ratują się, tworząc nową. Najczęstszą przyczyną jest uszkodzenie lub zgniecenie matki przez pszczelarza podczas przeglądu. Mateczniki ratunkowe powstają od marca do października. Wczesną wiosną oraz późną jesienią łączy się rodziny, które straciły matki. Występuje wówczas brak trutni zdolnych do unasiennienia matek.

Pszczoły, które zorientują się o braku lub uszkodzeniu matki, budują mateczniki na kilkudniowych larwach – karmionych intensywnie mleczkiem pszczelim. Z matecznika ratunkowego otrzymamy matkę, która najczęściej będzie mniejszych rozmiarów z mniejszą ilością rurek jajnikowych w jajnikach. W efekcie mogłaby czerwić gorzej od wyselekcjonowanej matki. Z tego powodu pszczelarze nie dopuszczają do wyhodowania matki w ten najłatwiejszy sposób.

Zobacz także zalecenie pszczelarskie na maj.

Maj to najpiękniejszy okres w roku, gdy wszystko kwitnie i pszczoły rozwijają się dynamicznie. Maj to czas intensywnych prac pasiecznych, od których zależą wyniki całego sezonu. Poszerzamy gniazda, hodujemy matki, dodajemy nadstawki i przede wszystkim walczymy z nastrojem rojowym poprzez odkłady. Przeprowadzamy pierwsze w roku miodobranie. Zobacz jaka jest pogoda i długość dnia w maju oraz co kwitnie w maju. Sprawdź co należy robić w pasiece w MAJU.
pasieka w maju
Maj w Pasiece Miodowe Wzgórze

Podsumowanie.

Warto nauczyć się rozróżniać mateczniki. Pojawienie się mateczników w rodzinie jest ważną informacją o stanie rodziny pszczelej. Może świadczyć o:

  • stanie rojowym
  • słabym czerwieniu nowej matki
  • nieakceptowaniem nowej matki przez stare pszczoły
  • braku królowej

Zanim podejmiemy działanie, powinniśmy sięgnąć do notatek, sprawdzić ilość i rozmieszczenie mateczników oraz fakt istnienia jajeczek lub niezasklepionych larw. Pochopne usunięcie matecznika i nie poddanie nowej matki pszczelej, może doprowadzić do utraty rodziny. Pszczoły dają nam różne sygnały. Jeśli np będziemy usuwać mateczniki rojowe, a przy następnym przeglądzie powstaną mateczniki ratunkowe, będzie to świadczyć o np. braku matki lub przegapionym wyjściu roju. W obu przypadkach nie będzie także świeżych jajeczek.

Jeśli chcemy wychować przyszłą królową, warto pozostawić w ulu 2 wyselekcjonowane mateczniki, z których 1 będzie zapasowy na wypadek problemów z głównym matecznikiem. Uwaga. W 11 i 12, a nawet 13 dniu liczonym od złożenia przez matkę jajka występuje zjawisko histolizy. W tym okresie uważam na mateczniki, ponieważ są bardzo wrażliwe na wstrząsy i mogą zostać uszkodzone. Dlatego nie zaleca się w 11,12 oraz 13 dniu zaglądać do ula, ani przenosić ramek z matecznikiem.

Wychowując matki z matecznika, mając na uwadze ryzyko nieunasiennienia się lub brak powrotu z lotu godowego, warto mieć zapasowe matki w celu szybkiego poddania. Jest to szczególnie ważne w przypadku rodziny, z której w sezonie liczymy na odbiór miodu lub w lipcu, czyli na początku pszczelarskiego roku, gdy rodzina w sile ma iść do zimowli.

4 thoughts on “Rodzaje mateczników. Mateczniki rojowe, ratunkowe i cichej wymiany.

  1. Jaroslaw

    Kiepska pogoda w maju tego roku spowodowała stany rojowe w wielu rodzinach. Pobieżnie sprawdzałem wyrywkowo kilka uli i są mateczniki. Za kilka dni ma być cieplej to może uda się rozładować chęć do rujek. Fantastyczny poradnik!

  2. Marek

    Matka waga 20 g. Toż to potwór. Może 0.2 g?

    1. MW

      Marku, dziękuję za czujność. Poprawiłem wagę matki pszczelej na około 0,17g – 0,2g.

  3. Konrad

    Witam, jestem nowicjuszem. Zalozylem ul 15 kwietnia 22.
    Pszczoly mam z pakietu 1.5kg. Wloszki
    Dzis (09/06/22) robilem przeglad ula. Znalazlem 3 puste mateczniki ktore oczywiscie usunolem.
    Obecnie w ulu 10 ramkowym mam 7 ramek z czerwiem.
    3 czerwca dodalem korpus z weza.
    Czy w pszczoly moga sie wyroic w roku zalozania Ula?

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *